COLLAGEN – THÀNH PHẦN CẤU TRÚC THEN CHỐT CỦA LÀN DA

Tất cả mọi người đều biết rằng collgen là một thành phần rất quan trọng đối với làn da. Thực tế, nó là protein cấu trúc chính giúp đảm bảo tính toàn vẹn và săn chắc của da. Số lượng và chất lượng của collagen có vai trò chính yếu đối với cấu trúc cũng như biểu hiện của làn da. Vì vậy, việc nghĩ rằng chỉ cần đơn giản cung cấp nhiều hơn collagen cho làn da sẽ giúp mang lại hiệu quả trẻ hóa đáng kể là có cơ sở. Tuy vậy, mọi thứ có vẻ phức tạp hơn.

Hóa học collagen

Collagen không giống các loại protein khác (chủ yếu là các cụm phân tử nhỏ gọn). Về cơ bản, nó có dạng sợi và khi hoàn toàn trưởng thành sẽ tập hợp thành mạng lưới các bó sợi. Vì vậy, cũng không ngạc nhiên khi thành phần cấu tạo của collagen cũng không giống như thành phần thường thấy ở các loại protein khác. Nó đặc biệt giàu 4 loại acid amin: lysine, proline, hydroxylysine và hydroxyproline. Các dạng trình tự acid amin phổ biến nhất của collagen là lysine-hydroxylysin-proline và lysine-hydroxylysine-hydroxyproline.

Các loại collagen

Collagen không chỉ được tìm thấy ở làn da mà còn có trong nhiều tổ chức khác. Nó tồn tại ở nhiều dạng khác nhau. Do vậy, việc có đủ lượng collagen ở vị trí thích hợp thôi là chưa đủ mà còn phải đúng loại.

• Collagen loại I: loại collagen nhiều nhất trong cơ thể, được tìm thấy trong gân, xương, làn da và các mô khác. Đặc biệt hiện diện với số lượng lớn trong mô sẹo.
• Loại II, IX, X, XI: có ở sụn.
• Loại III: có nhiều trong các mô đang tăng trưởng, đặc biệt là ở giai đoạn sớm (pha 1) của quá trình làm lành vết thương. Đa số chúng sẽ được thay thế sau đó bởi collagen loại I chắc và dai hơn.
• Loại IV: có ở lamina đáy (màng lọc của các mao mạch).
• Loại V, VI: được tìm thấy bên cạnh collagen loại I.
• Loại VII: biểu mô (lớp niêm mạc tiêu hóa, đường tiết niệu,.v.v…)
• Loại VIII: lớp lót thành mạch máu.
• Loại XII: được tìm thấy bên cạnh và có sự tương tác với collagen loại I và III.

Các loại collagen hiện diện với số lượng nhiều nhất bên trong da là I và III; các sợi collagen này hình thành mạng lưới chịu trách nhiệm đáng kể đối với các đặc tính cơ học của làn da. Các loại collagen khác gồm có V, VI và VII. Chúng tồn tại với số lượng ít hơn nhiều và tỏ ra có vai trò hỗ trợ (hiện vẫn chưa được hiểu một cách rõ ràng).

Các loại collagen và tiến trình lão hóa

Nhìn chung, lượng collagen trong da có xu hướng giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, các loại collagen khác nhau có biểu hiện khác nhau. Cụ thể, làn da trẻ em có nhiều collagen loại III (hiện diện nhiều trong các mô đang tăng trưởng). Lượng collagen loại III đóng một phần vai trò cho sự mềm mịn của làn da trẻ tuổi. Khi sự tăng trưởng của cơ thể giảm xuống, lượng collagen loại III trong da cũng giảm đi trong khi loại I tăng lên. Thực tế, collagen loại I tiếp tục gia tăng đến độ tuổi khoảng 35 khi mà làn da đạt đến đỉnh về sức bền cơ học. Sau đó, collagen loại I cũng sẽ bắt đầu giảm theo thời gian. Động học của những sự thay đổi liên quan đến tuổi tác của các loại collagen khác hiện tại vẫn chưa được biết một cách rõ ràng. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng ở độ tuổi 60, tất cả các loại collagen sẽ giảm xuống mức thấp hơn đáng kể so với khi còn trẻ.

Việc nắm được đặc điểm cũng như vai trò của các loại collagen tương đối quan trọng vì một số nguyên nhân. Thứ nhất, các tác nhân kích thích sản sinh collagen khác nhau có thể ảnh hưởng đến các loại collagen khác nhau theo các phương thức khác nhau. Đó là một lý do vì sao một vài thành phần thúc đẩy tổng hợp collagen lại thích hợp cho da hơn so với các thành phần khác. Thứ hai, nếu biết được thành phần cấu tạo tối ưu cho collagen trong da và có thể tự đo lường, mỗi cá nhân sẽ có thể lựa chọn chế độ chăm sóc da thích hợp hơn. Không may thay, việc phân tích thành phần cấu tạo collagen trong da vẫn cần nhiều kỹ thuật sâu hơn và hiệu quả của hầu hết các liệu trình chăm sóc da đối với từng loại collagen vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu vẫn đang được tiến hành theo hướng này và có thể sẽ mang lại nhiều kết quả tích cực trong tương lai gần.

Số lượng và chất lượng

Sỡ hữu lượng lớn collagen trong da thôi vẫn chưa đủ. Thậm chí khi có đúng hỗn hợp các loại collagen vẫn là chưa đủ. Sự nguyên vẹn cũng như hình thành hợp lý của collagen cũng có ý nghĩa quan trọng. Collagen được tạo thành bởi các nguyên bào sợi trẻ trung và khỏe mạnh sẽ có một cấu trúc trật tự và chặt chẽ. Khi collagen bị tổn thương bởi các tia UV, gốc tự do, rối loạn chuyển hóa đường, hút thuốc hoặc các tác nhân khác, cấu trúc của nó trở nên méo mó dẫn đến cấu trúc da không bình thường, xuất hiện nếp nhăn và nhiều khuyết điểm khác. Trong trường hợp này, giải pháp thông thường là loại bỏ các collagen tổn thương (chẳng hạn bằng thay da, laser, kích hoạt protease,.v.v…) và sau đó kích thích sự sản xuất các collagen mới. Có nhiều quy trình và sản phẩm chăm sóc da hướng vào một hoặc cả hai giai đoạn của cách tiếp cận này.

Tổng hợp và thoái hóa

Hầu hết các thành phần của làn da (bao gồm collagen) đều trải qua quá trình thay mới liên tục. Collagen mới được sản sinh và tái tạo liên tục trong suốt thời gian sống. Ở độ tuổi trẻ hơn, sự tổng hợp collagen chiếm ưu thế trong khi sau tuổi 40, sự thoái hóa lại trở nên nhanh hơn. Vì vậy, để giữ cho collagen trong da được cân bằng, cần phải bắt đầu lựa chọn các quy trình hoặc sản phẩm chăm sóc da thích hợp ở một độ tuổi nhất định.

Khi xem xét rằng collagen loại I và III có thể chiếm ưu thế trong da, các tác nhân và liệu pháp được chứng minh có khả năng thúc đẩy tổng hợp các loại này tỏ ra mang nhiều hứa hẹn. Một ví dụ điển hình là vitamin C với khả năng kích thích sản sinh cả 2 loại collagen I và III đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu khoa học.

Cũng giống như sự tổng hợp, thoái hóa collagen là một quá trình diễn tiến tự nhiên. Có thể nhiều người sẽ tự đặt câu hỏi cho mình rằng tại sao làn da lại muốn hủy hoại các protein cấu trúc quan trọng của nó? Việc này chẳng phải giống như cắt bỏ đi chân của một chiếc ghế hay sao? Tuy nhiên, việc gì cũng có nguyên nhân. Trong một số trường hợp, sự loại bỏ collagen tỏ ra có ý nghĩa tích cực, chẳng hạn như khi collagen bị tổn thương quá mức, hoặc khi có sự nhiễm khuẩn thì một đường dẫn cần phải được tạo ra cho các tế bào miễn dịch. Tuy nhiên khi già đi, sự thoái hóa collagen có xu hướng vượt ra ngoài tầm kiểm soát và có thể góp phần vào sự suy yếu cũng như hình thành nếp nhăn của làn da. Bên cạnh đó, nhiều tác nhân bên ngoài thậm chí thúc đẩy quá trình này một cách mạnh mẽ hơn như bức xạ UV, thuốc lá, nước sinh hoạt chứa nhiều clo, gốc tự do, viêm, kích ứng,.v.v… Việc giảm thiểu tất cả các tác nhân trên luôn là một ý tưởng tốt tuy nhiên có lẽ không đủ để giữ cho sự thoái hóa collagen nằm trong tầm kiểm soát. Một cách tiếp cận chuyên sâu hơn là ức chế các enzyme thủy phân protein (matrix metalloproteinases – MMPs) (đặc biệt là collagenase) có vai trò phân cắt các collagen thành nhiều mảnh nhỏ trong cơ thể.

Khi xem xét vấn đề rằng các làn da lão hóa không có khả năng đáp ứng tốt với các tác nhân kích thích sản sinh collagen, việc ức chế đơn độc sự thoái hóa của collagen gây ra bởi các MMP hoặc kết hợp với các liệu pháp thúc đẩy tổng hợp collagen tỏ ra là một cách tiếp cận hiệu quả hơn. Nhiều nghiên cứu hiện đang được tiến hành để tìm ra các tác nhân dùng ngoài ức chế MMP hữu hiệu. Không may thay, mặc dù được quảng bá bởi nhiều nhà sản xuất với các thông tin hấp dẫn, không có thành phần nào trên trị trường thẩm mỹ hiện tại đã được chứng minh có khả năng ức chế trực tiếp MMP. Tuy nhiên, những tác nhân này có vẻ sẽ sớm xuất hiện trong tương lai. Trong khi đó, một điều tích cực là có một số thành phần chăm sóc da tỏ ra hiệu quả trong việc ức chế gián tiếp các MMP, chẳng hạn thông qua việc ức chế một số cơ chế viêm nhất định hoặc ức chế sự tổng hợp MMP. Các tác nhân này bao gồm acid alpha lipoic, retinoid và một vài thành phần khác.