LÃO HÓA DA (PHẦN 5)
Botulinum Toxin
Botulinum toxin (BTX) không ảnh hưởng đến kết cấu da và không làm ngưng lại quá trình lão hóa da. Tuy nhiên, tiêm BTX thường xuyên có thể làm chậm quá trình lão hóa bằng cách quản lý các đường nét và nếp nhăn trên khuôn mặt (Hình 3). Mục tiêu điều trị hiện tại khi dùng BTX là nếp cau chân mày hoặc vết chân chim vì phẫu thuật hoặc cấy ghép không giúp giải quyết được nguyên nhân cơ bản (do kích thích thần kinh quá mức). Cơ chế hoạt động của BTX giúp nó trở thành một tác nhân lý tưởng trong việc điều trị các nếp nhăn động.
BTX được chia thành 7 nhóm do những khác biệt về mặt kháng nguyên của các độc chất thần kinh (A-G) được hình thành từ các chủng vi khuẩn khác nhau: kỵ khí, gram dương của vi khuẩn Clostridium botulium. BTX nhóm A là mạnh nhất. BTX-A tạo ra hiệu ứng kháo học bằng cách ngăn chặn sự giải phóng tiền acetylcholine (Ach) trước synap ở nơi giao nhau của thần kinh cơ (NMJ). Chuỗi nặng đặc trưng có liên quan đến sự xâm nhập của chất độ và liên kết nó không thể đảo ngược với các đầu mút cuối của dây thần kinh vận động có ái lực cao với các receptor (sialoglycoproteins) trong màng tế bào của các dây thần kinh cholinergic. Từ đó sinh ra các chất trung gian hóa học tiếp nhận BTX. Chuỗi nhẹ chịu trách nhiệm về các độc tính sinh ra từ tế bào, bất hoạt protein synap liên quan đến synap 25kDa (SNAP-25) là một trong nhiều protein cần thiết cho sự hình thành của Ach và giải phóng vào NMJ. Độc tố liên kết với phần trước synap thần kinh cơ chọn lọc và đặc hiệu. Lâm sàng học cho thấy sự thu giãn cơ, tê liệt bắt đầu từ 24 đến 48 giờ và có thể hoàn toàn sau tối đa 2 tuần. Ở cơ, vào khoảng ngày 28, các mỗi nối thần kinh phục hồi từ từ và hình thành những mỗi mới trong vùng lân cận các mối cũ. Một yếu tố khác giải thích sự phục hồi chức năng cơ có thể là sựu gia tăng về mặt diện tịc màng tế bào nhạy cảm với acetylcholin. Vào những ngày 62-91, việc phục hồi chức năng cơ hoàn chỉnh đã được quan sát thấy.
Hình 3. Bệnh nhân với nếp nhăn cau mày và vết chân chim (A) trước khi tiêm (B) sau khi tiêm botulinum toxin
Những thay đổi của cơ ở dạng teo đã được chứng minh trong các nghiên cứu trên động vật và có thể phục hồi hoàn toàn sau 4-6 tháng. Ở cơ người, teo cơ không kéo dài cho dù tiêm lặp lại, chỉ có ưu thế là ở sợi tuýp I. Thời gian trung bình trong khoảng 3-6 tháng tùy theo từng cá thể.
Xác định liều BTX-A là cần thiết để điều trị chính xác và hiệu quả. Hoạt tính sinh học được tính trên nghiên cứu trên chuột (MU) và trong lượng phân tử không liên quan đến liều lượng. Một MU tương đường với lượng độc tố mà tại đó sau khi tiêm vào màng bụng, một nửa số chuột chết (LD50). Lượng BTX-A được sử dụng để điều trị là thấp hơn LD50 từ 25-100 lần, do đó FDA phân loại BTX-A là một trong những chất an toàn. BTX-A không qua hàng rào máu não hoặc đi qua da.
Nhiều chế phẩm thương mại của BTX-A được sản xuất từ các chủng vi khuẩn khác nhau bằng các phương pháp tinh chế khác nhau và do đó có các thành phần và đặc tính riêng biệt, yêu cầu về lưu trừ, hạn sử dụng và liều lượng sử dụng trong thẩm mỹ.
Sự hiểu biết thấu đáo và đánh giá về giải phẫu và sinh lý học liên quan đến cơ và những thay đổi trong khu vực tiêm là điều cần thiết. Liều dùng cho bệnh nhân phụ thuộc vào vị trí, khối lượng cơ, giới tính và các yếu tố khác mang tính cá thể. Chống chỉ định bao gồm các tình trạng bệnh lý thần kinh vận động ngoại vi hoặc rối loạn chức năng thần kinh cơ, dùng chung với aminoglycoside hoặc các thuốc khác gây nhiễu loạn thần kinh cơ và có thể làm suy yếu chung, điều trị viêm da tại chỗ tiêm, có tiền sử phản ứng với độc tố, mang thai và cho con bú, dưới 12 tuổi, nghề nghiệp đòi hỏi các biểu hiện trên khuôn mặt.
Với tác dụng ngắn hạn và cục bộ của việc tiêm BTX-A, thì tác dụng phụ cũng sẽ ngắn hạn, cục bộ và thuận nghịch phụ thuộc và liều. Tác dụng phụ toàn thân hoặc nghiêm trọng nói chung là hiếm gặp, rối loạn miễn dịch trung gian hoặc các phản ứng khác không thấy xuất hiện. Sự phát triển của kháng thể đối với BTX-A có thể liên quan đến việc tiếp xúc với liều cao độc tố và dường như ảnh hưởng đến sự giảm hiệu quả của BTX-A.
Các lô BTX-A hiện tại (được sản xuất sau năm 1997) có nồng độ albumin thấp hơn và độc tính cao hơn có thể góp phần vào việc làm giảm tính kháng nguyên trên lâm sàng. Tỷ lệ biến chứng trong nhiều trường hợp phụ thuộc vào việc sử dụng thích hợp và trình độ của bác sĩ. Tuy nhiên, điều đáng quan tâm là phương pháp này chỉ là tạm thời, cần tiêm lại nhiều lần nếu muốn duy trì hiệu quả lâu dài.
Liệu pháp hormon thay thế
Các nhà khoa học đã thấy rằng nồng độ hormon được sản xuất giảm theo độ tuổi. Lượng hormon tăng trưởng (GH), IGF-1, melatonin (ban đêm), TSH, T3, dehydroepiandrosterone (DHEA) (dạng sulphated và 17-keto-metabolites khi bài tiết qua nước tiểu), estrogen và testosterone sẽ giảm dần. Sự giảm sút hormon chính là ở thời kỳ mãn kinh ở nữ, mãn dục ở nam, thiếu một phần androgen ở nam giới. Thay thế DHEA đã được chứng minh là có thể cải thiện tình trạng cơ thể, hoạt động tình dục, mật độ xương và cảm xúc.
Một nghiên cứu ngẫu nhiên, giả dược có kiểm soát trên 280 người nam và nữ (60-79 tuổi), dùng 50 mg DHEA mỗi ngày trong 1 năm. Những người nữ thấy có sự cải thiện ham muốn tình dục, da khỏe hơn và mật độ xương cao hơn. Ngoài ra, một nghiên cứu khác được tiến hàng bởi Rudman và các cộng sự đã chỉ ra rằng việc sử dụng GH để giảm các dấu hiệu lão hóa sinh học. Việc điều trị giúp cải thiện tình trạng cơ thể, tăng khối lượng cơ, moojat độ thẩm thấu và giảm mô mỡ. Hơn nữa, sự gia tắng độ dày của da đã được quan sát thấy.
Melatonin đã được chứng minh là có ảnh hưởng tích cực đến quá trình lão hóa, bởi vì nó có tác dụng ngược đối với trọng lượng cơ thể; hạn chế thức ăn sẽ giúp tăng lượng melatonin. Càng lớn tuổi, lượng melatonin càng giảm, điều này có thể dẫn đến rồi loạn giấc ngủ ở người cao tuổi. Ngoài ra melatonin có thể ngăn chặn sự phát triển khối u.
HRT với testosteron là chỉ định có thể thực hiện ở bệnh nhân nam lớn tuổi có triệu chứng hoặc lượng testosteron huyết thanh thấp. Giảm testosteron hoặc mất nhịp sinh học trong bài tiết testosteron đã được quan sát thấy tỷ lệ phần trăm cao ở người nam lớn tuổi. Các triệu chứng lâm sàng bao gồm suy nhược chung, rối loạn chức năng tình dục, giảm cơ, khối lượng xương và giảm hồng cầu. Nồng độ testosteron thấp được thể hiện trong các nghiên cứu dịch tễ học dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao hơn, tỷ lệ trầm cảm, bệnh tim mạch và loãng xương cao hơn. Kháng insulin đã được chứng minh là đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của tình trạng thiểu năng sinh dụng ở người nam lớn tuổi. Do đó, những người nam béo phì, bệnh tiểu đường tuýp 2 có lượng testosteron thấp hơn đáng kể so với các đối tượng khác.
Liệu pháp HRT với estrogen và progesteron từ lâu đã được coi là có tác dụng chống lão hóa, tuy nhiên kết quả của các nghiên cứu lớn hơn thông qua Hiệp hội sức khỏe phụ nữ cho thấy tác dụng không như mong đợi. Ngược lại, HRT còn bị cáo buộc là có nhiều nguy cơ tim mạch và ung thư vú. Tuy nhiên, liệu pháp này lại có tác dụng tốt trên bệnh loãng xươn nên liệu pháp đơn trị liệu bằng estrogen liều thấp, sớm đang được cân nhắc.
Kết luận
Trong khi lão hóa được xác định là có tính di truyền thì các yếu tố gây lão hóa ngoại sinh là có thể ngăn chặn được. Da liễu thẩm mỹ không chỉ cố gắng cải thiện những biểu hiện lão hóa mà còn kết hợp phòng ngừa, tái tạp và trì hoãn quá trình lão hóa vừa cục bộ vừa toàn thân. Các phương pháp xâm lấn, làm đầy đã trở thành một trong những mối quan tấm lớn của quá trình nghiên cứu lão hóa.
