LASER VÀ THIẾT BỊ ÁNH SÁNG (PHẦN II)

LASER ĐIỀU TRỊ CÁC TỔN THƯƠNG SẮC TỐ

Các laser đầu tiên được phát minh cũng là laser đầu tiên được sử dụng để loại bỏ sắc tố. Laser ruby phát ra bước sóng được hấp thu tốt bởi melanin. Laser ruby rất hiệu quả trong việc loại bỏ sắc tố tuy nhiên điều không may là nó không thể phân biệt giữa sắc tố bình thường và sắc tố không mong muốn. Laser Q-switched ruby vẫn được sử dụng để xóa xăm ở những bệnh nhân da sáng màu. Các laser bước sóng dài hơn đã thay thế laser ruby để loại bỏ sắc tố. Các melanosome rất nhỏ và do đó có thời gian phục hồi nhiệt rất ngắn, khoảng 1mili giây do vậy để nhắm chọn lọc tới melanin mà không gây tổn hại mô xung quanh, thời gian xung phải bằng hoặc thấp hơn thời gian hồi phục nhiệt của melanin. Các laser Q-switched là các thiết bị được trang bị cơ chế Q-switch lưu trữ năng lượng tạo ra và phóng thích nó ở các xung rất ngắn và cường độ cao. Thời gian xung của một laser Q-switched trong phạm vi nano giây. Thời gian xung cực ngắn này lý tưởng cho Q-switched phá hủy chọn lọc melanin. Những laser Q-switched phổ biến nhất được sử dụng hiện nay là Q-switched ruby (694nm), Q-switched alexandrite (755nm), Q-switched Nd:YAG (1064nm) và Nd:YAG tần số kép (532nm). Việc lựa chọn laser Q-switched để sử dụng phần lớn phụ thuộc vào màu và độ sâu của tổn thương cần điều trị. Các bước sóng dài tốt hơn trong điều trị các sắc tố nằm sâu và sắc tố ở những người có da sẫm màu, trong khi các bước sóng ngắn hơn được sử dụng cho những bệnh nhân da trắng với các tổn thương bề mặt. Gần đây, các hệ thống xung dài đã được chứng minh là hiệu quả để loại bỏ đồi mồi tuy nhiên các laser Q-switched vẫn còn là tiêu chuẩn vàng. Các laser Q-switched cũng rất lý tưởng để loại bỏ bớt Ito và Ota, đồi mồi cũng như các mảng màu cà phê sữa (hình 3).

Khi sử dụng bất kỳ loại laser nào có bước sóng mà được hấp thu bởi melanin, điều quan trọng cần nhớ là laser này không không biệt được giữa sắc tố bình thường trong da và melanin bất thường không mong muốn. Biến chứng quan trọng và phổ biến nhất với những laser này là những biến đổi sắc tố. Tình trạng giảm sắc tố có thể xảy ra do laser xâm lấn đến melanin bình thường. Thay đổi sắc tố sau viêm xảy ra do kết quả trực tiếp của tình trạng viêm gây ra bởi năng lượng đỉnh đạt được từ sự chuyển mạch. Các biến chứng này phổ biến ở loại da sẫm màu.

Hình 3. Các mảng màu cà phê sữa trước (A) và sau (B) điều trị bằng laser Q-switched

LASER XÓA XĂM

Trước đây, xóa xăm bằng laser liên quan đến sự xâm lấn không đặc hiệu vùng da nằm trên hình xăm giúp loại bỏ hình xăm nhưng cũng dẫn đến thay đổi sắc tố và thậm chí để lại sẹo. Các quy trình hay thiết bị xóa xăm không chọn lọc gồm có laser CO₂, laser argon và siêu mài mòn. Hiện nay, xóa xăm được thực hiện chủ yếu thông qua ly giải quang nhiệt chọn lọc, sử dụng mực phun xăm làm chất mang màu mục tiêu cho laser. Mỗi màu mực được hấp thu ở các bước sóng ánh sáng khác nhau và do đó càng nhiều màu trong hình xăm thì càng khó để loại bỏ. Các hình xăm thẩm mỹ thường là sự phối hợp của nhiều màu mực khác nhau khiến chúng cực kỳ khó loại bỏ bằng laser. Các hình xăm chuyên nghiệp thường đưa mực vào giữa trung bì, đòi hỏi phải có thiết bị có thể thâm nhập đến độ sâu này để đạt được điều trị đầy đủ. Các hình xăm nghiệp dư thường sử dụng ít mực và ở vị trí nông ở bề mặt nên dễ dàng loại bỏ hơn.

Cũng như việc loại bỏ các melanosome từ da, việc loại bỏ mực xăm phải được thực hiện với hệ thống có độ rộng xung rất ngắn, trong phạm vi nano giây. Những hệ thống này là các thiết bị laser Q-switched, trong đó 3 loại có sẵn trên thị trường là Q-switched ruby, Q-switched alexandrite và Q-switched Nd:YAG. Laser ruby là hệ thống Q-switched có sẵn và ở bước sóng 694nm nó hiệu quả để loại bỏ các sắc tố xanh và đen. Laser alexandrite (755nm) cũng rất hiệu quả để loại bỏ các sắc tố xanh và đen. Bên cạnh đó, nó có khả năng duy nhất trong việc loại bỏ sắc tố xanh lá, đây là một trong những màu khó xóa bỏ nhất. Laser alexandrite là tiêu chuẩn vàng cho loại bỏ các sắc tố xanh lá.

Laser Nd:YAG (1064nm) được sử dụng để loại bỏ hình xăm chuyên nghiệp do có khả năng thâm nhập sâu. Nó được sử dụng cho các màu mực đen cơ bản có trong các hình xăm chuyên nghiệp và nghiệp dư. Laser Nd:YAG tần số kép (532nm) có thể được sử dụng cho các sắc tố đỏ. Nhìn chung, sự kết hợp của những laser này là cần thiết để xóa xăm thành công. Thậm chí sau đó, màu mực còn lại hoặc bóng mờ của hình xăm có thể tồn tại dai dẳng mặc dù đã trải qua nhiều lần điều trị.

Khía cạnh quan trọng nhất để xóa xăm là đưa ra những kỳ vọng thực tế cho bệnh nhân ngay từ đầu. Xóa xăm bằng laser không loại bỏ hoàn toàn một số hình xăm cho dù thực hiện nhiều lần điều trị. Bên cạnh đó, có những báo cáo một số mực xăm sậm hơn do sự oxy hóa các hạt hình xăm, điều này dẫn đến màu mực không thể loại bỏ được. Các điểm test rất quan trọng, đặc biệt trong các hình xăm thẩm mỹ. Đối với loại bỏ các hình xăm chuyên nghiệp, yêu cầu thực hiện 6-10 lần điều trị, cách khoảng ít nhất 6 tuần. Đối với hình xăm nghiệp dư, cần 3-5 lần điều trị để đạt được hiệu quả. Ở những bệnh nhân có da sậm màu, xóa xăm có thể dẫn đến sẹo hoặc rối loạn sắc tố. Nhiều tác giả ủng hộ việc sử dụng các chất làm trắng tại chỗ trước kem chống nắng để giảm các chất mang màu cạnh tranh (các melanosome của da). Với mỗi bệnh nhân, việc sử dụng kem chống nắng thường xuyên ở vùng điều trị là điều cần thiết. Những bệnh nhân bị cháy nắng ở vùng điều trị thì không nên điều trị xóa xăm.

Hồi phục vết thương và chăm sóc sau điều trị cũng là một phần quan trọng trong điều trị xóa xăm. Làm lành vết thương ẩm bằng các kem làm mềm tại chỗ và băng lại được khuyến cáo cho tất cả các bệnh nhân trong khoảng 1-2 tuần sau điều trị laser. Nếu không tuân theo chỉ dẫn này sẽ làm gia tăng nguy cơ thay đổi sắc tố sau viêm và để lại sẹo, gây trì hoãn những điều trị bổ sung.

Xóa xăm trong tương lai có thể được thực hiện bởi các thiết bị Q-switched phát ra các xung pico giây, thậm chí ngắn hơn các thiết bị nano giây được sử dụng hiện nay. Ngoài ra, sự ra đời của các loại mực có thể tan hay những mực được loại bỏ dễ dàng hơn có thể cải thiện điều trị loại bỏ hình xăm.

LASER TRIỆT LÔNG

Triệt lông là một trong những quy trình thẩm mỹ phổ biến nhất được tiến hành hiện nay. Dường như mỗi thẩm mỹ viện, spa và trung tâm y tế đều có dịch vụ này và mỗi nơi sử dụng một thiết bị khác nhau. Một số phương pháp triệt lông bằng các thiết bị ánh sáng đã được phát triển, phổ biến nhất là các hệ thống hoạt động thông qua nguyên lý ly giải quang nhiệt chọn lọc, với melanin là chất mang màu mục tiêu. Melanin này nằm trong mỗi sợi lông và trong vùng lồi ra của nang lông. Để triệt lông vĩnh viễn, cần loại bỏ cả lông lẫn các tế bào tái sản sinh nang lông. Năng lượng ở dạng nhiệt phải đi từ sợi lông đến vùng lồi nơi có các tế bào tái sản sinh nang lông (nằm dưới biểu bì 1,5mm). Mặc dù Trt của melanin rất ngắn nhưng việc phá hủy nhẹ melanin sẽ chỉ dẫn đến sự phân mảnh sợi lông và sự tái phát triển tiếp sau đó. Sử dụng laser Q-switched Nd:YAG (1064nm) dẫn đến sự phân mảnh sợi lông và loại bỏ lông tạm thời.

Sự lựa chọn loại laser để sử dụng cho triệt lông cần dựa vào 2 yếu tố cơ bản: (1) màu lông và cấu trúc lông, (2) màu da bệnh nhân. Cả 2 yếu tố này cần phải được cân nhắc để loại bỏ lông một cách hiệu quả và có kết quả dài hạn. Các sợi lông sậm màu và thô hấp thu nhiều năng lượng ánh sáng hơn từ thiết bị laser và do đó có thể bị loại bỏ ngay cả ở các bước sóng dài, là bước sóng ít bị hấp thu bởi melanin. Melanin hấp thu ánh sáng mạnh nhất ở các bước sóng ngắn, do đó, các sợi lông sáng và mảnh được điều trị hiệu quả ở các bước sóng này. Tuy nhiên, sự hấp thu của melanin trong da lại cạnh tranh hấp thu với melanin trong các sợi lông. Do đó, da càng sậm màu, laser càng khó trong việc phân biệt melanin của lông với melanin trong da và càng khó để điều trị. Việc làm mát là rất quan trọng trong điều trị triệt lông nhằm bảo vệ lớp biểu bì, nếu không làm mát lớp biểu bì, melanin trong da sẽ hấp thu ánh sáng laser trước và dẫn đến tình trạng bỏng da. Nhiều loại bước sóng được sử dụng cho triệt lông có thể được sử dụng để loại bỏ sắc tố biểu bì khi không sử dụng chế độ làm mát. Laser Alexandrite (755nm) là hệ thống triệt lông bước sóng ngắn nhất đã được sử dụng. Do melanin hấp thu ánh sáng mạnh ở bước sóng này nên alexandrite có thể loại bỏ các lông có màu từ làn da sáng.

Một bất lợi của việc sử dụng laser có bước sóng được hấp thu mạnh bởi melanin là cần phải sử dụng hết sức thận trọng ở loại da sậm màu. Việc điều trị các loại da sậm màu bằng laser alexandrite có thể dẫn đến giảm sắc tố hoặc tăng sắc tố sau viêm.

Laser alexandrite được lựa chọn cho những bệnh nhân có da loại I-III theo phân loại Fitzpatrick. Nó cũng là sự lựa chọn tốt nhất cho loại lông sáng và mảnh. Có một số báo cáo cho thấy laser này đã được sử dụng an toàn đối với da loại IV và V nhưng phải thực hiện một cách thận trọng. Các báo cáo về tình trạng rối loạn sắc tố ở da sậm màu thường được thấy khi sử dụng laser alexandrite. Bên cạnh đó, việc điều trị trên da rám nắng có thể dẫn đến tình trạng sắc tố bất thường, mặc dù chỉ xuất hiện thoáng qua. Ngoài ra còn có các báo cáo về tình trạng rậm lộng nghịch lý sau khi triệt lông bằng alexandrite, phổ biến trên các loại da sậm màu.

Laser diod là hệ thống triệt lông có thể được sử dụng cho tất cả mọi loại da. Các kết quả tối ưu có thể đạt được đối với lông cứng và sậm màu. Có 2 bước sóng laser diod có sẵn hiện nay là 800nm và 810nm, các kết quả lâm sàng đạt được không có sự khác biệt giữa 2 loại bước sóng này.

Hệ thống laser Nd:YAG (1064nm) hoạt động ở bước sóng mà tại đó melanin hấp thu ít nhất. Do đó, laser này hiệu quả để loại bỏ chủ yếu các lông thô và sậm màu.

Các so sánh các hệ thống laser triệt lông, đã cân nhắc hiệu quả lâm sàng của laser alexandrite, diod và Nd:YAG. Alexandrite và diod có thể so sánh về hiệu quả và khả năng dung nạp đau. Nd:YAG được đánh giá là gây đau đớn hơn và ít hiệu quả. Tuy nhiên, laser này là hệ thống hiệu quả nhất cho những bệnh nhân da sậm màu có lông sậm màu do nó có bước sóng dài và ít bị hấp thu bởi melanin trong da. Các nghiên cứu khác cho thấy hiệu quả có thể so sánh được trong số 3 hệ thống laser (bảng 2).

Bảng 2. Các thiết bị ánh sáng triệt lông

Trước khi điều trị đầy đủ, mỗi bệnh nhân cần được đánh giá bởi một bác sĩ có chuyên môn trong lĩnh vực triệt lông bằng laser. Da phải không bị rám nắng, không bị tổn thương hoặc không có các dấu hiệu viêm nhiễm. Trong một số trường hợp, ở các bệnh nhân da sậm màu, cần được điều trị trước với các chất làm trắng. Để triệt lông, lông cần phải có ít nhất một số sắc tố, như melanin làm chất mang màu cho triệt lông laser. Bệnh nhân cần phải hiểu được là các dạng lông trắng, mảnh hoặc rất vàng sẽ không được loại bỏ bằng những thiết bị này. Trước điều trị, cần thực hiện các điểm test thử trên da trước. Quy trình điều trị có thể được thực hiện 2 tuần sau khi test nếu cho đáp ứng tốt và không có bất kỳ tác dụng phụ nào. Ngay sau điều trị, khu vực được điều trị có thể phù nang hay đỏ lên, đây là đáp ứng bình thường với việc làm nóng nang lông bằng laser.

Hình 4. Tình trạng phù nang sau khi triệt lông bằng laser

Sau quy trình, các steroid bôi thường được sử dụng cho những bệnh nhân da sậm màu để tránh những biến đổi sắc tố sau viêm. Tùy thuộc vào loại lông, vùng điều trị, loại da bệnh nhân mà thời gian điều trị có thể khác nhau, để loại bỏ lông hoàn toàn có thể mất 3-12 buổi điều trị, cách nhau 1 tháng và lâu hơn đối với các vùng tăng trưởng chậm như chân và lưng. Chống nắng là hết sức quan trọng cả trước và sau khi điều trị triệt lông bằng laser.

Triệt lông bằng laser là một phương pháp có thể mang lại hiệu quả lâu dài. Việc lựa chọn hệ thống laser phù hợp cho mỗi bệnh nhân phụ thuộc vào màu da, màu lông. Sự tuân thủ của bệnh nhân với chế độ chống nắng cũng là một phần quan trọng góp phần cho điều trị thành công.