ROSACEA ( PHẦN I)

Rosacea là một tình trạng phổ biến, đặc trưng bởi các triệu chứng ửng đỏ mặt và một loạt các dấu hiệu lâm sàng như đỏ da, giãn mao mạch, da sần và mụn viêm bùng phát giống như mụn trứng cá.

Dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng cụ thể, Hiệp hội Rosacea quốc tế đã phân loại rosacea thành 4 nhóm chính:

• Erythematotelangiectatic (gây đỏ thường xuyên và giãn mạch)
• Papulopustular (sự xuất hiện của da gà đỏ đầy mủ)
• Phymatous (thể phì đại)
• Ocular (rosacea mắt)

Phân loại này là một bước quan trọng trong điều trị rosacea. Hiện nay, các liệu pháp điều trị rosacea thường dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh theo kinh nghiệm thực tế bởi vì các nhà nghiên cứu chưa tìm ra chi tiết về sinh lý của bệnh. Vì vậy, mục tiêu của hệ thống phân loại này nhằm giúp các bác sĩ lâm sàng xác định liệu pháp điều trị thích hợp.

Dấu hiệu và triệu chứng

Thể 1: rosacea giãn mạch

• Ban đỏ cố định ở vùng mặt trung tâm, thường kèm theo ngứa hoặc châm chích.
• Nốt đỏ thường ít hơn ở vùng da quanh mắt.
• Đặc trưng của da là có cấu trúc khỏe nhưng thiếu tuyến bã nhờn.
• Các vùng da ửng đỏ trên khuôn mặt có bề mặt thô ráp giống như viêm da mạn tính.
• Tác nhân kích thích bao gồm: stress, thức uống nóng, có cồn, thực phẩm cay, chơi thể thao, thời tiết quá nóng hoặc lạnh và tắm nước nóng.
• Bệnh nhân cũng cho biết rằng cảm giác ngứa và châm chích trầm trọng hơn khi sử dụng các sản phẩm bôi ngoài da.

Thể 2: rosacea sẩn, mụn mủ

• Đây là dạng thường gặp nhất của rosacea.
• Bệnh nhân thường là nữ giới ở tuổi trung niên.
• Bệnh nhân thường xuất hiện ửng đỏ ở trung tâm khuôn mặt với mụn đỏ chứa đầy mủ.
• Chứng giãn mao mạch có thể xuất hiện nhưng khó phân biệt với ban đỏ khi cùng xuất hiện trên khuôn mặt.

Thể 3: rosacea phì đại

• Bề mặt da dày lên và không đều ở mũi, cằm, trán, một hoặc cả hai bên tai, và/hoặc mí mắt.

Thể 4: rosacea mắt

• Bệnh viêm mí mắt.
• Viêm màng kết.
• Viêm tuyến mí mắt và tuyến nhử mắt.
• Sung huyết màng kết gian mí mắt.
• Giãn mao mạch màng kết.

Mặc dù những biểu hiện ở mắt có thể xuất hiện trước các vấn đề về da trong nhiều năm, nhưng trong nhiều trường hợp chúng phát triển đồng thời với các biểu hiện về da.

Rosacea dạng hạt

Dạng này hiếm gặp, có thể xuất hiện cùng với các chứng sưng đỏ da hoặc mụn đỏ phân bố đối xứng ở phần trên của khuôn mặt, đặc biệt quanh mắt và mũi. Các tổn thương có xu hướng phân bố rời rạc và ban đỏ không phải triệu chứng đặc trưng nhưng có thể xuất hiện.

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán rosacea được dựa trên lâm sàng, sinh thiết da là cần thiết để loại trừ các bệnh khác có biểu hiện lâm sàng tương tự rosacea như đa hồng cầu nguyên phát, bệnh mô liên kết (lupus ban đỏ, viêm da, bệnh mô liên kết tổng hợp), quang dị ứng, hội chứng carcinoid, bệnh tế bào mast, sử dụng lâu dài steroid tại chỗ, viêm da tiếp xúc hoặc sarcoidosis (u hạt).

Rosacea được xác định bởi ban đỏ dai dẳng ở vùng trung tâm của khuôn mặt kéo dài ít nhất 3 tháng. Các triệu chứng bao gồm: đỏ bừng, mụn mủ và giãn mao mạch. Các đặc điểm thứ phát là ngứa, phù nề, mảng da khô, các biểu hiện ở mắt và phì đại. Kết quả về mô học bao gồm:

• Các tổn thương không có mụn mủ cho thấy thâm nhiễm lymphohistiocytic không rõ ràng ở quanh mạch và quanh nang lông, đi kèm với các tế bào đa nhân, tế bào huyết hương, bạch cầu trung tính và bạch cầu ái toan.
• Rosacea thể 2 biểu hiện rõ ràng hơn viêm dạng hạt và thỉnh thoảng áp xe quanh nang lông.
• Demodex folliculorum có thể nhiều hơn ở quang nang lông.

Các đặc điểm mô học của rosacea dạng hạt biểu hiện rõ ràng, có hoặc không u hạt hoại tử, nhuộm màu âm tính với mycobacteria và nấm.

Quản lý triệu chứng

Điều trị bằng laser

Laser mạch máu, đây là liệu pháp chính trong điều trị rosacea. Phương pháp này sử dụng các bước sóng cho phép hấp thu chọn lọc bởi oxyhemoglobin, dẫn đến việc giảm mạch và gây phá hủy hoặc sẹo nhỏ nhất xung quanh mô.

Phẫu thuật

Chứng giãn mao mạch vĩnh viễn có thể được điều trị bởi phẫu thuật điện hoặc PDL (pulsed dye laser) ở 585 nm. Tuy nhiên, ban đỏ trên khuôn mặt thì không được cải thiện và giãn mao mạch sẽ phát triển theo thời gian.

Việc cải thiện triệu chứng mũi sư tử (rhinophyma) có thể sử dụng phương pháp mài mòn cơ học, laser carbon dioxide, thay da và các kĩ thuật tiểu phẫu khác.

Thận trọng

Trước khi bắt đầu liệu pháp, các yếu tố làm trầm trọng thêm tình trạng rosacea của bệnh nhân nên được phát hiện và tránh nếu có thể. Các yếu tố kích thích rosacea thường bao gồm:

• Nhiệt độ nóng hoặc lạnh
• Gió
• Nước nóng
• Caffein
• Tập thể dục
• Thực phẩm cay
• Rượu
• Cảm xúc
• Các sản phẩm dùng tại chỗ gây kích ứng da và làm suy giảm hàng rào bảo vệ da.
• Các loại thuốc gây đỏ bừng mặt.

Ngoài ra, việc sử dụng kem chống nắng phổ rộng hàng ngày được khuyên dùng cho tất cả các bệnh nhân.