TỔNG QUAN VỀ NÁM DA
I. NÁM LÀ GÌ?
Nám là một vấn về sắc tố da rất thường gặp. Nám làm cho da có màu từ nâu đến xám nâu, thường là trên mặt. Những vị trí thường gặp là má, mũi, trán, cằm và môi trên. Nó cũng có thể xuất hiện trên các bộ phận khác của cơ thể như cẳng tay và cổ. Nám có thể ở dạng đối xứng, thành mảng hoặc dưới dạng chấm điểm. Nám xuất hiện ở phụ nữ nhiều hơn nam giới và thường có liên quan đến thai kỳ dưới ảnh hưởng của hormon. Chloasma là thuật ngữ được dùng cho nám trong thai kỳ. Chloasma có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp chloazein, có nghĩa là “xanh”, trong khi melas có nghĩa là “đen”. Bởi vì sắc tố trong nám ít khi nào màu xanh nên melasma được sử dụng nhiều hơn.
II. SINH LÝ BỆNH
Sinh lý bệnh của nám da vẫn chưa rõ ràng. Có một mối liên hệ trực tiếp với hormon nữ với nám da khi mà nám xuất hiện ở nữ giới nhiều hơn nam giới đặc biệt là trong thai kỳ và khi sử dụng thuốc ngừa thai dạng uống.Thật vậy, một nửa số trường hợp nám da xuất hiện trong thời kỳ đầu mang thai. Ngoài ra, biểu hiện của thụ thể estrogen được điều chỉnh lên trong các tổn thương ở da. Các yếu tố khác liên quan đến sự hình thành nám có thể kể đến như các thuốc nhạy cảm với ánh sáng, rối loạn chức năng buồng trứng hoặc tuyến giáp và một số mỹ phẩm nhất định.
Yếu tố quan trọng nhất trong sự phát triển của nám da là tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tia UV được biết là tác nhân gây tăng sản sinh hormon kích thích alpha-melanocyte và corticotropin, cũng như interleukin 1 và endothelin 1, tất cả đều góp phần tăng lượng melanin được sản xuất bởi các tế bào sinh sắc tố ở lớp biểu bì. Các nguyên bào sợi nằm trong trung bì cũng có thể góp phần vào sự phát triển của nám; sự biểu hiện quá mức của thụ thể tyrosine kinase và các yếu tố tế bào gốc nhất định được xác định trong các vùng da nám được cho là tác nhân gây tăng sinh melanin. Nếu không tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, các phương pháp điều trị nám có thể sẽ thất bại.
III. NGUYÊN NHÂN
Di truyền là một yếu tố chính trong sự phát triển của nám da. Nám xuất hiện ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Những người da màu nâu nhạt ở các khu vực có nhiều nắng trên thế giới thường dễ bị nám. Trong một nghiên cứu toàn cầu về 324 phụ nữ bị nám, 48% các trường hợp có tiền sử gia đình mắc tình trạng này. Các cặp song sinh giống hệt nhau cũng được báo cáo là thường bị nám ở cả hai người, trong khi các trường hợp anh chị em khác thì không có.
Một yếu tố chính khác của da là tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Tia UV có thể gây peroxid hóa lipid trong màng tế bào, dẫn đến tạo ra các gốc tự do, kích thích tế bào bạch cầu tảo ra melanin dư thừa. Các chất chống nắng chủ yếu ngăn chặn tia UVB (290-320 nm) không đủ để phòng tránh nám do các bước sóng dài hơn (UVA và ánh sáng nhìn thấy 320-700 nm) cũng kích thích các tế bào sản sinh melanin.
Sự ảnh hưởng của hormon đóng một vai trò đối với mốt số cá nhân. Nám trong thai kỳ đã rất thông thường nhưng cơ chế vẫn chưa rõ ràng. Mức estrogen, progesterone và hormon kích thích sản sinh melanin (MSH) thường tăng trong tháng cuối của thai kỳ. Những bệnh nhân bệnh tiểu đường không tăng mức estrogen hay MSH nhưng có tăng lượng thụ thể estrogen khi bị nám. Thêm vào đó, sự xuất hiện của nám liên quan đến các thuốc ngừa thai chứa estrogen hoặc progesteron và điều trị bằng diethylstilbestrol ở ung thư tuyến tiền liệt đã được báo cáo. Quan sát này cho thấy rằng phụ nữ mãn kinh dùng progesteron bị nám trong khi những người dùng estrogen lại không gặp tình trạng này, từ đó cho thấy progesteron có một vai trò nhất định trong sự phát triển của nám da.
Một nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tuyến giáp ở người bị nám da cao gấp 4 lần so với nhóm đối chứng. Một báo cáo ca lâm sàng khác cho thấy trường hợp của hai người phụ nữ mắc tình trạng nám sau khi gặp căng thẳng tình cảm đột ngột và sâu sắc liên quan đến việc giải phóng MSH bởi vùng dưới đồi. Ngoài ra, một nghiên cứu khác đã chứng minh được mối liên quan giữa sự phát triển của nám với sự hiện diện của các tình trạng tăng sắc tố khác như đồi mồi hoặc tàn nhang; các bệnh nhân bị nám có tỷ lệ gặp đồi mồi hoặc tàn nhang cao hơn nhóm đối chứng. Từ đó các nhà nghiên cứu thấy được sự liên hệ của các loại tăng sắc tố khác nhau.
Những hormon và cơ chế chính xác sinh ra nám đến nay vẫn chưa được khẳng định chắc chắn. Nhưng di truyền, hormon và tia UV là nguyên nhân quan trọng nhất gây nên nám. Tuy nhiên, tác dụng phụ của thuốc và mỹ phẩm cũng là những nguyên nhân hiếm gặp gây ra tình trạng này.
